Blog

  • තුන්වන ලෝක යුද අවදානමක් පිළිබඳ බිය

    ඔබගේ ප්‍රශ්නය ඉතාමත් කාලෝචිත සහ වැදගත් එකක්. වර්තමාන ගෝලීය තත්ත්වය (2025 ජූනි 23) අනුව, ඔබ සඳහන් කළ සිදුවීම, එනම් පසුගිය දිනවලදී ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය විසින් ඉරානයේ න්‍යෂ්ටික මධ්‍යස්ථාන වෙත සෘජුවම ප්‍රහාර එල්ල කිරීම, තුන්වන ලෝක යුද අවදානමක් පිළිබඳ බිය ගෝලීය වශයෙන් ඉහළ නැංවීමට සමත් වූ ඉතා බරපතල සිදුවීමකි.

    මෙම ප්‍රශ්නයට සෘජු “ඔව්” හෝ “නැත” පිළිතුරක් දෙනවාට වඩා, තත්ත්වය විශ්ලේෂණය කර අවදානම පවතින ආකාරය තේරුම් ගැනීම වැදගත් වේ.

    තත්ත්වය පැහැදිලි කිරීම: සිදුවූයේ කුමක්ද?

    මෑතකදී, එනම් 2025 ජූනි 21-22 අතර කාලයේදී, ඇමරිකානු හමුදා විසින් ඉරානයේ ෆෝර්දෝ (Fordow), නටාන්ස් (Natanz) සහ ඉස්ෆහාන් (Isfahan) හි පිහිටි ප්‍රධාන න්‍යෂ්ටික මධ්‍යස්ථාන ඉලක්ක කර ගුවන් ප්‍රහාර මාලාවක් දියත් කරන ලදී. මෙය, ඉරානය සහ ඊශ්‍රායලය අතර පැවති ගැටුමට ඇමරිකාව සෘජුවම මැදිහත් වීමක් ලෙස සැලකේ. මෙය තවදුරටත් ඉරාන හිතවාදී කණ්ඩායම්වලට එල්ල කළ ප්‍රහාරයක් නොව, ඉරාන ස්වෛරී රාජ්‍යයේ භූමියටම එල්ල වූ සෘජු ප්‍රහාරයකි.

    මෙම සිදුවීම තුන්වන ලෝක යුද්ධයක් දක්වා වර්ධනය වීමේ අවදානම පිළිබඳව විමසා බලන විට, කරුණු දෙපැත්තකින් විමසා බැලිය යුතුය.

    ලෝක යුද අවදානමක් ඇතිවීමට බලපාන හේතු (Escalation Risks):

    1. සෘජු රාජ්‍ය ගැටුම: මෙය තවදුරටත් නියෝජිතයින් හෝ “සෙවනැලි යුද්ධයක්” (Proxy War) නොවේ. ලොව ප්‍රධාන න්‍යෂ්ටික බලවතෙකු (ඇමරිකාව) විසින් තවත් ප්‍රධාන කලාපීය බලවතෙකුට (ඉරානය) සෘජුව පහර දීම, ඕනෑම මොහොතක පාලනයෙන් ගිලිහී යා හැකි තත්ත්වයකි.
    2. පළිගැනීමේ ක්‍රියාමාර්ග: ඉරානය මෙම ප්‍රහාරයට දැඩි ලෙස ප්‍රතිචාර දැක්වීමට ඉහළ සම්භාවිතාවක් ඇත. එම ප්‍රතිචාරය ඇමරිකානු හමුදා කඳවුරු, ඊශ්‍රායලය, හෝ ගෝලීය වශයෙන් ඇමරිකානු සහචරයින් ඉලක්ක කර එල්ල විය හැකිය. එවැනි ප්‍රහාරයක්, ඇමරිකාවෙන් තවත් දරුණු ප්‍රති-ප්‍රහාරයක් කැඳවීමට හේතු වනු ඇත.
    3. ලෝක බලවතුන්ගේ මැදිහත් වීම: මෙම ගැටුම හුදෙක් ඇමරිකාව සහ ඉරානය අතර පමණක් සිරවී නොතිබිය හැක.
      • රුසියාව: ඉරානය වහාම රුසියාවේ සහාය පතා ඇත. ඉරාන විදේශ ඇමතිවරයා රුසියානු ජනාධිපතිවරයා හමුවීමට නියමිතය. රුසියාව දැනටමත් ඇමරිකානු ප්‍රහාරය හෙළා දැක ඇති අතර, ඉරානයට රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික හෝ යුධමය සහාය ලබා දීමට ඉදිරිපත් වුවහොත්, එය ඇමරිකාව සහ රුසියාව අතර සෘජු ගැටුමකට මග පෑදිය හැක.
      • චීනය: චීනය ද ඉරානයේ සමීප ආර්ථික සහකරුවෙකි. මැදපෙරදිග අස්ථාවරත්වය චීනයේ බලශක්ති සුරක්ෂිතතාවයට තර්ජනයක් වන බැවින්, ඔවුන්ද මෙම ගැටුමට මැදිහත් වීමේ ඉඩක් පවතී.
    4. ගෝලීය ආර්ථිකයට බලපෑම: ඉරානය, ලොව ප්‍රධානතම තෙල් ප්‍රවාහන මාර්ගයක් වන හෝර්මුස් සමුද්‍ර සන්ධිය (Strait of Hormuz) අවහිර කිරීමට උත්සාහ කළහොත්, ගෝලීය තෙල් මිල අහස උසට නැගී, ලෝක ආර්ථිකයම කඩා වැටීමට ඉඩ ඇත. මෙය තවත් රටවල් යුද්ධයට මැදිහත් වීමට පොළඹවනු ඇත.

    ලෝක යුද අවදානම පාලනය වීමට ඇති ඉඩකඩ (De-escalation Factors):

    1. දෙපාර්ශ්වයේම අකමැත්ත: සෘජු, මහා පරිමාණ යුද්ධයක් තම රටට සහ පාලනයට ගෙන දෙන මහා විනාශය පිළිබඳව ඇමරිකාව මෙන්ම ඉරානයද දැනුවත්ය. ඉරාන පාලනය බිඳ වැටීමටත්, ඇමරිකාවට තවත් මිල අධික, ජීවිත හානි රැසක් ගෙන දෙන යුද්ධයක පැටලීමටත් දෙපාර්ශ්වයම අකමැති විය හැක.
    2. ජාත්‍යන්තර පීඩනය: එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය, එක්සත් රාජධානිය සහ අනෙකුත් යුරෝපීය රටවල් දැනටමත් දෙපාර්ශ්වයෙන්ම ඉවසීමෙන් කටයුතු කරන ලෙසත්, රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික විසඳුමකට එළඹෙන ලෙසත් දැඩිව ඉල්ලා සිටී. මෙම පීඩනය තත්ත්වය පාලනය කිරීමට උපකාරී විය හැක.
    3. න්‍යෂ්ටික අවි පිළිබඳ බිය: ගැටුම න්‍යෂ්ටික මට්ටමකට වර්ධනය වීමේ බිය, සියලු පාර්ශ්වයන් යම්තාක් දුරට සංයමයකින් කටයුතු කිරීමට පොළඹවන ප්‍රධානතම සාධකයයි.

    නිගමනය:

    සෘජුවම පවසන්නේ නම්, ඇමරිකාව විසින් ඉරානයට එල්ල කළ මෑත ප්‍රහාරය, තුන්වන ලෝක යුද්ධයක් සඳහා වන අවදානම දශක ගණනාවකින් ඉහළම මට්ටමට ගෙනැවිත් ඇත. එය තවදුරටත් උපකල්පිත තර්ජනයක් නොව, සැබෑ සිදුවීම් දාමයක් මත පදනම් වූ ඉතා පැහැදිලි සහ අවදානමකි.

    කෙසේ වෙතත්, එය අනිවාර්යයෙන්ම ලෝක යුද්ධයක් දක්වා වර්ධනය වේ යැයි කිව නොහැක. ඉදිරි දින සහ සති කිහිපය තුළ ඉරානය, ඇමරිකාව, රුසියාව සහ චීනය ගන්නා තීරණ මත ලෝකයේ ඉරණම තීරණය වනු ඇත. තත්ත්වය ඉතා අස්ථාවර වන අතර, කුඩා වැරදි ගණනය කිරීමක් පවා මහා විනාශයකට මග පෑදිය හැකිය.


  • තුන්වන ලෝක යුද්ධය

    උපකල්පිත ගැටුමක් සහ එහි අනාගත අවදානම

    පළමුවෙන්ම, ඉතා වැදගත් කරුණක් පැහැදිලි කරගත යුතුය: තුන්වන ලෝක යුද්ධයක් මෙතෙක් සිදුවී නොමැත. එය වර්තමානය වන විට අනාගතයේ සිදුවිය හැකි යැයි උපකල්පනය කරනු ලබන, න්‍යායාත්මක සහ උපකල්පිත ගැටුමක් පමණි.

    දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුව ඇතිවූ සීතල යුද සමයේ (Cold War) දී එක්සත් ජනපදය සහ සෝවියට් සංගමය අතර පැවති දැඩි ආතතිය හේතුවෙන් තුන්වන ලෝක යුද්ධයක් ඇතිවීමේ අවදානම ඉහළ මට්ටමක පැවතියද, එම යුද්ධය න්‍යෂ්ටික අවි භාවිතය දක්වා වර්ධනය වීම දෙපාර්ශ්වයම විසින් වළක්වා ගන්නා ලදී.

    “තුන්වන ලෝක යුද්ධය” යන යෙදුම භාවිතා වන්නේ, ගෝලීය වශයෙන් ප්‍රධාන බලවතුන් සම්බන්ධ වන, ලොව පුරා පැතිර යා හැකි මහා පරිමාණ යුද්ධයක් විස්තර කිරීමටයි. එය දෙවන ලෝක යුද්ධය මෙන්ම ලෝකයේ සෑම අස්සක් මුල්ලකටම පාහේ බලපෑම් කළ හැකි ගැටුමක් වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.

    තුන්වන ලෝක යුද්ධයක් ඇතිවීමට බලපෑ හැකි හේතු (න්‍යායාත්මකව)

    වත්මන් ගෝලීය දේශපාලන තත්ත්වයන් සහ තාක්ෂණික දියුණුව සලකා බලන විට, අනාගතයේදී එවැනි යුද්ධයක් ඇතිවීමට පහත කරුණු හේතු විය හැකි බවට විද්වතුන් සහ විශ්ලේෂකයින් මත පළ කරති. නූතන ලෝකයේ ගැටුම්කාරී ස්වභාවය අවබෝධ කරගැනීමට මෙම කරුණු වැදගත් වේ:

    1. මහා බලවතුන් අතර තරඟය (Great Power Competition): එක්සත් ජනපදය, චීනය සහ රුසියාව වැනි ගෝලීය බලවතුන් අතර පවතින ආර්ථික, දේශපාලනික සහ ආධිපත්‍යය සඳහා වන තරඟය උත්සන්න වීම. විශේෂයෙන් තායිවානය හෝ දකුණු චීන මුහුද වැනි මතභේදාත්මක ප්‍රදේශ මුල් කරගත් ගැටුමක් මෙයට හේතු විය හැක.
    2. න්‍යෂ්ටික අවි ව්‍යාප්තිය (Nuclear Proliferation): න්‍යෂ්ටික අවි සහිත රටවල් සංඛ්‍යාව වැඩිවීම හෝ න්‍යෂ්ටික බලවතුන් අතර වැරදි වැටහීමක් හෝ හදිසි අනතුරක් මත න්‍යෂ්ටික යුද්ධයක් ආරම්භ වීමේ අවදානම.
    3. සයිබර් ප්‍රහාර (Cyber Warfare): එක් රටක් විසින් තවත් රටක විදුලිබල පද්ධති, මූල්‍ය පද්ධති, හෝ ආරක්ෂක ජාල වැනි තීරණාත්මක යටිතල පහසුකම් ඉලක්ක කර දැවැන්ත සයිබර් ප්‍රහාරයක් එල්ල කිරීම, එය සැබෑ යුද්ධයක් දක්වා වර්ධනය විය හැක.
    4. සම්පත් සඳහා වන සටන (Resource Scarcity): දේශගුණික විපර්යාස හේතුවෙන් ජලය, ආහාර සහ බලශක්තිය වැනි අත්‍යවශ්‍ය සම්පත් හිඟ වීමත් සමඟ, එම සම්පත් පාලනය කිරීම සඳහා රටවල් අතර ගැටුම් ඇතිවීම.
    5. ත්‍රස්තවාදය සහ අන්තවාදය: අතිශය විනාශකාරී ආයුධ (උදා: ජෛව හෝ රසායනික අවි) ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම් අතට පත්වීම සහ ඔවුන් විසින් මහා පරිමාණ ප්‍රහාරයක් එල්ල කිරීම, එයට ප්‍රතිචාර වශයෙන් රටවල් යුද්ධයකට එළඹීම.
    6. ආර්ථික අවපාත සහ අස්ථාවරත්වය: ගෝලීය ආර්ථික කඩාවැටීමක් හේතුවෙන් රටවල් තුළ සමාජ නොසන්සුන්තාවයන් සහ අන්ත ජාතිවාදී නායකයින් බලයට පත්වීම, ඔවුන් ජාත්‍යන්තර ගැටුම් ඇති කිරීමට පෙළඹීම.

    තුන්වන ලෝක යුද්ධයක බලපෑමට ලක්විය හැක්කේ කවුරුන්ද? (උපකල්පිතව)

    තුන්වන ලෝක යුද්ධයක් ඇති වුවහොත්, එහි බලපෑම දෙවන ලෝක යුද්ධයට වඩා අතිශයින් විනාශකාරී වනු ඇත. එහි බලපෑමට ලක්වනු ඇත්තේ කිසියම් එක් පාර්ශ්වයක් පමණක් නොව, සමස්ත මානව වර්ගයාමය.

    • න්‍යෂ්ටික අවි සහිත රටවල ජනතාව: සෘජු න්‍යෂ්ටික ප්‍රහාරවලට ලක්වන නගරවල වෙසෙන ජනතාව ක්ෂණිකව මියයෑමට හෝ දරුණු පිළිස්සුම් සහ විකිරණ බලපෑම්වලට ගොදුරු වීමට ඉඩ ඇත.
    • සෘජු ගැටුම් පවතින කලාපවල සිවිල් වැසියන්: යුද්ධයට සෘජුවම සම්බන්ධ වන රටවල සහ යුද පෙරමුණු බවට පත්වන ප්‍රදේශවල වෙසෙන සිවිල් ජනතාව මරණයට, අවතැන්වීමට සහ දේපළ අහිමිවීමට ලක්වනු ඇත.
    • සමස්ත ලෝකවාසීන්: න්‍යෂ්ටික යුද්ධයකින් පසු ඇතිවිය හැකි “න්‍යෂ්ටික ශීත ඍතුව” (Nuclear Winter) හේතුවෙන් සූර්යාලෝකය පොළොවට නොලැබී ගොස්, ගෝලීය උෂ්ණත්වය පහත වැටී, කෘෂිකර්මාන්තය බිඳවැටී, ලොව පුරා මහා සාගතයක් ඇතිවිය හැක. ගෝලීය සැපයුම් දාම බිඳ වැටීම, අන්තර්ජාලය සහ සන්නිවේදන පද්ධති අක්‍රිය වීම වැනි හේතු මත ලෝකයේ සෑම රටකම ජනතාවගේ ජීවන රටාවට දැඩි බලපෑම් එල්ල වනු ඇත. ශ්‍රී ලංකාව වැනි රටවලට පවා ආර්ථික සහ පාරිසරික බලපෑම්වලින් ගැලවීමට නොහැකි වනු ඇත.

    සාරාංශයක් ලෙස, තුන්වන ලෝක යුද්ධයක් යනු ජයග්‍රාහකයෙකු නොමැති, සමස්ත මානව ශිෂ්ටාචාරයම අවදානමට හෙළන මහා ව්‍යසනයක් වනු ඇත. එබැවිනි, ගෝලීය සාමය සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සබඳතා පවත්වා ගැනීම මානව වර්ගයාගේ අනාගතය සඳහා අතිශයින් තීරණාත්මක වන්නේ.

  • ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය සහ 2030න් පසු කෘතිම බුද්ධිය පදනම් වූ රැකියා වෙළෙඳපොළ අතර පවතින විශමතාවය

    1. හැඳින්වීම

    ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය දිගු ඉතිහාසයකට උරුමකම් කියන අතර ඉහළ සාක්ෂරතා අනුපාතයක් වැනි වැදගත් ජයග්‍රහණ රැසක් අත්කර ගෙන ඇත.1 එහෙත්, වර්තමාන අධ්‍යාපන ක්‍රමය මූලික වශයෙන් අවධානය යොමු කරන්නේ මතක තබා ගැනීම සහ අවබෝධ කර ගැනීම වැනි මතුපිට ඉගෙනුම් කුසලතාවන්ට වීම 2030න් පසු ලෝකයේ කෘතිම බුද්ධිය (AI) ප්‍රමුඛත්වය දරන රැකියා වෙළෙඳපොළේ අවශ්‍යතාවලට නොගැලපේ. ජාතික සංවර්ධනය සහ ගෝලීය තරඟකාරිත්වය සඳහා අධ්‍යාපනය අනාගත ශ්‍රම බලකායේ අවශ්‍යතාවලට අනුකූල කිරීම අතිශයින් වැදගත් වේ.4 මෙම වාර්තාව මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමයේ වර්තමාන තත්ත්වය, 2030න් පසු අපේක්ෂිත කුසලතා අවශ්‍යතා, පවතින විශමතාවයේ බලපෑම සහ මෙම පරතරය අවම කිරීම සඳහා යෝජිත අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳව සවිස්තරාත්මක ශාස්ත්‍රීය විශ්ලේෂණයක් ඉදිරිපත් කරයි.

    ශ්‍රී ලංකාවේ ඉහළ සාක්ෂරතා අනුපාතය සැබවින්ම ප්‍රශංසනීය කරුණක් වුවද, එය පමණක් අනාගතයේ සංකීර්ණ හා කෘතිම බුද්ධිය මෙහෙයවන ලෝකයට අවශ්‍ය කුසලතා පිළිබිඹු නොකරයි. මතුපිට ඉගෙනුමට ඇති අධික අවධානය නිසා විවේචනාත්මක චින්තනය සහ ගැටළු විසඳීමේ කුසලතා වර්ධනය වීම සීමා විය හැකි අතර එය වෙනස්වන රැකියා වෙළෙඳපොළට අනුවර්තනය වීමේ හැකියාවට බාධාවක් වනු ඇත. කෘතිම බුද්ධියේ සීඝ්‍ර දියුණුව සහ රැකියා වෙළෙඳපොළ කෙරෙහි එහි අපේක්ෂිත බලපෑම අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා කඩිනම් අවශ්‍යතාවයක් මතු කරයි. අධ්‍යාපන ක්‍රමය අනුවර්තනය කිරීමට අපොහොසත් වීම සැලකිය යුතු කුසලතා පරතරයකට තුඩු දිය හැකි අතර ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික ප්‍රගතියට බාධාවක් විය හැකිය.

    2. ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමයේ වර්තමාන තත්ත්වය: මතුපිට ඉගෙනුමට ප්‍රමුඛත්වය

    ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය ප්‍රාථමික සිට තෘතීයික මට්ටම් දක්වා විධිමත් ව්‍යුහයක් සහිතව ක්‍රියාත්මක වේ.1 ඓතිහාසිකවම විභාග සහ ශාස්ත්‍රීය කාර්යසාධනය කෙරෙහි අධික අවධානයක් යොමු කර ඇත.1 පර්යේෂණ දත්ත මගින් පෙනී යන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය තුළ කටපාඩම් ඉගෙනීම සහ මතක තබා ගැනීම බහුලව පවතින බවයි.1 විභාග ක්‍රමය බොහෝ විට කරුණු කටපාඩම් කර ගැනීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීමට හේතු වන අතර ගැඹුරු අවබෝධය නොසලකා හැරේ.1 යල්පැනගිය විෂය නිර්දේශ සහ කටපාඩම් ඉගෙනීම දිරිමත් කරන සාම්ප්‍රදායික ඉගැන්වීම් ක්‍රම සම්බන්ධයෙන් විවේචන පවතී.5 මෑත කාලීන ප්‍රතිසංස්කරණවල කොටසක් ලෙස පෙළපොත් ප්‍රමාණය අඩු කිරීම සහ ක්‍රියාකාරකම් පදනම් කරගත් ඉගෙනුම් ක්‍රම හඳුන්වා දීම සිදු වුවද 4, තක්සේරු කිරීම් සඳහා මතක තබා ගැනීම සහ අවබෝධය කෙරෙහි මූලික අවධානය තවමත් පවතී. ඉහළ සාක්ෂරතා අනුපාතය ශක්තියක් ලෙස පිළිගත්තද, මතුපිට ඉගෙනුමට ඇති අවධානය හේතුවෙන් විවේචනාත්මක චින්තනය සහ ගැටළු විසඳීමේ කුසලතා දුර්වල විය හැකිය.1

    ශ්‍රී ලංකාවේ පවතින ගැඹුරු විභාග සංස්කෘතිය ගැඹුරු ඉගෙනීම වෙත මාරුවීම සඳහා සැලකිය යුතු බාධකයක් ලෙස ක්‍රියා කරයි. ඉහළ තරඟකාරී විභාගවලදී හොඳින් ලකුණු ලබා ගැනීමේ පීඩනය විවේචනාත්මක චින්තනය සහ යෙදුම් කුසලතා වර්ධනය කිරීමට වඩා කටපාඩම් කිරීම දිරිමත් කරයි. ඇගයීම් ක්‍රමවල පවතින ක්‍රමානුකූල වෙනස්කම් නොමැතිව මෙම චක්‍රය බිඳ දැමීම දුෂ්කර ය. විෂය නිර්දේශය සහ අධ්‍යාපන ක්‍රමය නවීකරණය කිරීම අරමුණු කරගත් ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතින නමුත් 4, මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් මතුපිට ඉගෙනුමේ ගැඹුරින් මුල්බැසගත් සංස්කෘතිය ඵලදායී ලෙස විසඳන්නේද යන්න තවමත් විවේචනාත්මක ප්‍රශ්නයකි. අන්තර්ගතයෙන් බර විෂය නිර්දේශවල සිට කුසලතා පදනම් කරගත් ඉගෙනීම දක්වා මාරුවීම සඳහා ඉගැන්වීම් ක්‍රම සහ ඇගයීම් ක්‍රමවල සැලකිය යුතු වෙනස්කම් අවශ්‍ය වේ. සාම්ප්‍රදායික ක්‍රමයට හුරුපුරුදු ගුරුවරුන්ගේ සහ සිසුන්ගේ ආකල්පවල වෙනසක් ඇති කිරීම ද මෙහිදී වැදගත් වේ.

    3. 2030න් පසු ලෝකයේ කෘතිම බුද්ධිය හා පාදකව ගොඩ නැගෙන රැකියා වෙළෙඳපොළේ අවශ්‍යතා

    කෘතිම බුද්ධිය (AI) සහ ස්වයංක්‍රීයකරණය අනාගත රැකියා වෙළෙඳපොළට සැලකිය යුතු බලපෑමක් එල්ල කරනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.11 AI හේතුවෙන් වර්ධනය වන සහ පහත වැටෙන රැකියා වර්ග පිළිබඳව අනාවැකි පළ කර ඇත.23 AI සහ විශාල දත්ත, සයිබර් ආරක්ෂාව සහ තාක්ෂණික සාක්ෂරතාව වැනි තාක්ෂණික කුසලතාවන්ට වැඩි ඉල්ලුමක් පවතිනු ඇත.22 එසේම, නිර්මාණාත්මක චින්තනය, විවේචනාත්මක චින්තනය, ගැටළු විසඳීම, ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව, නම්‍යශීලී බව, කඩිසර බව, කුතුහලය සහ ජීවිත කාලය පුරා ඉගෙනීමේ හැකියාව වැනි මානව කුසලතා AI මෙහෙයවන ලෝකයක අත්‍යවශ්‍ය වනු ඇත.11 වෙනස්වන රැකියා වෙළෙඳපොළේ අදාළව සිටීම සඳහා අනුවර්තනය වීමේ හැකියාව සහ අඛණ්ඩ ඉගෙනීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.22 මානව-AI සහයෝගීතාවය සහ සේවා ස්ථානයේ මිනිසුන්ගේ පරිණාමය වන කාර්යභාරය ද වැදගත් සංකල්ප වනු ඇත.25

    අනාගත රැකියා වෙළෙඳපොළ AI සම්බන්ධ ක්ෂේත්‍රවල තාක්ෂණික ප්‍රවීණතාව පමණක් නොව, AI මගින් ප්‍රතිස්ථාපනය කළ නොහැකි අද්විතීය මානව කුසලතාවන්ට ද ඉහළ වටිනාකමක් ලබා දෙනු ඇත. විවේචනාත්මකව සිතීමේ හැකියාව, සංකීර්ණ ගැටළු නිර්මාණාත්මකව විසඳීමේ හැකියාව සහ වෙනස්කම් වලට අනුවර්තනය වීමේ හැකියාව 2030න් පසු ලෝකයේ සාර්ථක වීමට අත්‍යවශ්‍ය වනු ඇත. AI බොහෝ පුනරාවර්තන කාර්යයන් ස්වයංක්‍රීය කරනු ඇතත්, විවේචනාත්මක චින්තනය, නිර්මාණශීලීත්වය සහ චිත්තවේගීය බුද්ධිය වැනි කුසලතාවන්ට ඇති ඉල්ලුම වැඩි වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.11 මෙයින් පෙනී යන්නේ මතක තබා ගැනීම සහ අවබෝධ කර ගැනීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන කාර්යයන්වල සිට ඉහළ පෙළේ සංජානන හැකියාවන් අවශ්‍ය වන කාර්යයන් දක්වා මාරුවීමක් සිදුවනු ඇති බවයි. තාක්ෂණික වෙනස්කම්වල සීඝ්‍රතාවය, විශේෂයෙන් AI ක්ෂේත්‍රයේ, ජීවිත කාලය පුරා ඉගෙනීමේ මානසිකත්වයක අවශ්‍යතාවය අවධාරණය කරයි. අද ඉල්ලුමේ පවතින කුසලතා ඉක්මනින් යල්පැන යා හැකි අතර, අනාගතයේ සේවා නියුක්තිය සඳහා අඛණ්ඩව දැනුම සහ හැකියාවන් යාවත්කාලීන කිරීමේ අවශ්‍යතාවය අවධාරණය කරයි.22

    4. මතුපිට ඉගෙනුම සහ අනාගත රැකියා වෙළෙඳපොළ අතර පවතින විශමතාවයේ බලපෑම

    ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය තුළ දැනට අවධාරණය කරන කුසලතා (මතක තබා ගැනීම, අවබෝධ කර ගැනීම) සහ අනාගත AI මෙහෙයවන රැකියා වෙළෙඳපොළේ ඉල්ලුමේ ඇති කුසලතා (විවේචනාත්මක චින්තනය, නිර්මාණශීලීත්වය, ගැටළු විසඳීම, තාක්ෂණික AI කුසලතා) අතර සැලකිය යුතු පරතරයක් පවතී.1 කටපාඩම් ඉගෙනීම කෙරෙහි ඇති අවධානය 21 වන සියවසේ අත්‍යවශ්‍ය කුසලතා වර්ධනයට බාධාවක් වේ.1 ශ්‍රී ලංකාවේ උපාධිධාරීන්ගේ සහ සේවා යෝජකයින්ගේ අපේක්ෂාවන් අතර පවතින කුසලතා පරතරය, විශේෂයෙන් ඉංග්‍රීසි භාෂා ප්‍රවීණතාවය, තොරතුරු තාක්ෂණ කුසලතා සහ මෘදු කුසලතා වැනි ක්ෂේත්‍රවල කැපී පෙනේ.7 රැකියා-අධ්‍යාපන නොගැලපීම සහ ශ්‍රී ලංකාවේ ශ්‍රම වෙළෙඳපොළ තුළ එහි ව්‍යාප්තිය ද සැලකිය යුතු ගැටළුවකි.61

    මෙම විශමතාවය ශ්‍රී ලංකාවේ උපාධිධාරීන්ට සහ ජාතික ආර්ථිකයට අහිතකර ප්‍රතිවිපාක ගෙන දිය හැකිය. යෞවන යෞවනියන් අතර විරැකියාව සහ අවම රැකියා නියුක්තිය වැඩි විය හැක.6 රැකියා වෙළෙඳපොළට පිවිසීම සහ සුදුසු රැකියා ලබා ගැනීම දුෂ්කර විය හැකිය.1 දැනුම පදනම් කරගත් ආර්ථිකයකට සීමිත දායකත්වයක් සහ අඩු ගෝලීය තරඟකාරිත්වයක් දැකිය හැකිය.5 අපේක්ෂාවන් සහ අවස්ථා අතර පවතින නොගැලපීම හේතුවෙන් සමාජ නොසන්සුන්තාව සහ ආර්ථික එකතැන පල්වීම ද ඇති විය හැකිය.81

    දැනට පවතින අධ්‍යාපන ක්‍රමය අනාගත රැකියා වෙළෙඳපොළ සඳහා නුසුදුසු උපාධිධාරීන් පිරිසක් බිහි කිරීමේ අවදානමක් පවතින අතර එමඟින් යෞවනයන් අතර විරැකියා සහ අවම රැකියා නියුක්තිය ඉහළ යනු ඇත. මෙය පුද්ගල ජීවනෝපායට පමණක් නොව, ජාතියේ මානව ප්‍රාග්ධනයට ද සැලකිය යුතු අලාභයක් නියෝජනය කරයි. අධ්‍යාපනය සහ රැකියා වෙළෙඳපොළ අතර පවතින නොගැලපීම පවතින සමාජ-ආර්ථික අසමානතා තවදුරටත් උග්‍ර කළ හැකිය. වරප්‍රසාදිත පසුබිම්වල සිසුන්ට අනාගතය සඳහා වඩා හොඳින් සූදානම් වන අතිරේක අධ්‍යාපනයක් සහ සම්පත් ලබා ගත හැකි අතර, අවදානමට ලක්වූ පසුබිම්වල සිටින සිසුන් මතුපිට ඉගෙනීමට ප්‍රමුඛත්වය දෙන ක්‍රමයක සිරවී සිටිය හැකිය. උපකාරක පන්ති මත යැපීම 13 සහ නාගරික ප්‍රදේශවල ගුණාත්මක ගුරුවරුන් සංකේන්ද්‍රණය වීම 106 පෙන්නුම් කරන්නේ මතුපිට ඉගෙනීමට ඔබ්බෙන් වූ කුසලතා ලබා ගැනීමේ හැකියාව අසමාන ලෙස බෙදී ඇති බවයි.

    5. විශමතාවය අවම කිරීම සඳහා අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ සහ යෝජනා

    හඳුනාගත් ගැටළු විසඳීම අරමුණු කරගත් ශ්‍රී ලංකාවේ දැනට ක්‍රියාත්මක වන සහ යෝජිත අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ රැසක් පවතී.1 විෂය නිර්දේශ ප්‍රතිසංස්කරණය, අන්තර්ගත පදනම් කරගත් ඉගෙනීමෙන් කුසලතා පදනම් කරගත් ඉගෙනීම වෙත මාරුවීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන මුලපිරීම් මෙහිදී කැපී පෙනේ.4 විවේචනාත්මක චින්තනය, නිර්මාණශීලීත්වය සහ ගැටළු විසඳීමේ කුසලතා ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා ද උත්සාහයන් ගෙන ඇත.5 අධ්‍යාපනයට තාක්ෂණය සහ ඩිජිටල් සාක්ෂරතාව ඒකාබද්ධ කිරීම ද වැදගත් අංගයකි.4 රැකියා සඳහා අදාළ කුසලතා සිසුන්ට ලබා දීමේදී කාර්මික හා වෘත්තීය අධ්‍යාපන හා පුහුණු (TVET) අංශයේ කාර්යභාරය ද මෙහිදී අවධාරණය කළ යුතුය.5 මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ ඵලදායී ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ගුරු පුහුණුව සහ වෘත්තීය සංවර්ධනය ද අත්‍යවශ්‍ය වේ.2 ජාතික අධ්‍යාපන ප්‍රතිපත්ති රාමුව (NEPF) සහ අධ්‍යාපන අංශය පරිවර්තනය කිරීම සඳහා එහි අරමුණු ද වැදගත් වේ.110

    පර්යේෂණ සොයාගැනීම් මත පදනම්ව, අනාගත රැකියා වෙළෙඳපොළට වඩා හොඳින් අනුගත වීම සඳහා අධ්‍යාපන ක්‍රමය වැඩිදියුණු කිරීමට තවදුරටත් යෝජනා කළ හැකිය. සියලුම විෂයයන් සහ ශ්‍රේණි මට්ටම් හරහා උසස් පෙළේ චින්තන කුසලතා කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු කිරීම 11, විවේචනාත්මක චින්තනය, ගැටළු විසඳීම සහ දැනුම ප්‍රායෝගිකව යෙදීම ඇගයීමට ලක් කරන විවිධාංගීකරණය වූ ඇගයීම් ක්‍රම හඳුන්වා දීම සහ අවසාන විභාග මත ඇති යැපීම අඩු කිරීම 2, විෂය නිර්දේශ අදාළත්වය සහතික කිරීම සහ සිසුන්ට සැබෑ ලෝක අත්දැකීම් ලබා දීම සඳහා කර්මාන්ත-අධ්‍යයන සහයෝගීතාවය ශක්තිමත් කිරීම 6, ඉගැන්වීම සහ ඉගෙනීම සඳහා තාක්ෂණය ඵලදායී ලෙස ඒකාබද්ධ කිරීම සඳහා ඩිජිටල් යටිතල පහසුකම් සහ ගුරු පුහුණුව සඳහා ආයෝජනය කිරීම 4, සිසුන් අතර ව්‍යවසායකත්වය සහ නවෝත්පාදනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම 6, සිසුන්ට ඔවුන්ගේ අනාගත වෘත්තීය මාර්ග පිළිබඳව දැනුවත් තීරණ ගැනීමට උපකාර කිරීම සඳහා වෘත්තීය මාර්ගෝපදේශන සේවා ශක්තිමත් කිරීම 5 සහ ඩිජිටල් සාක්ෂරතාව, ඉංග්‍රීසි භාෂා ප්‍රවීණතාවය සහ සංඛ්‍යාත්මක සාක්ෂරතාව ඇතුළුව ශක්තිමත් මූලික කුසලතා වර්ධනය කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම 7 මෙහිදී වැදගත් වේ.

    බොහෝ ප්‍රතිසංස්කරණ මුලපිරීම් ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතින නමුත්, ඒවායේ දිගුකාලීන සාර්ථකත්වය ඵලදායී ක්‍රියාත්මක කිරීම, ප්‍රමාණවත් සම්පත් වෙන් කිරීම සහ සියලුම පාර්ශවකරුවන්ගේ අඛණ්ඩ කැපවීම මත රඳා පවතී. පද්ධතිමය අවස්ථිති බව සහ වෙනසට ඇති ප්‍රතිරෝධය ජය ගැනීම අර්ථවත් පරිවර්තනයක් සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වනු ඇත. විෂය නිර්දේශය සහ අධ්‍යාපන ක්‍රමය පමණක් නොව ගුරු පුහුණුව, ඇගයීම් ක්‍රම, යටිතල පහසුකම් සංවර්ධනය සහ කර්මාන්තය හා ප්‍රජාව සමඟ ශක්තිමත් හවුල්කාරිත්වයන් ද ඇතුළත් පුළුල් අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණයක් අවශ්‍ය වේ. මතුපිට ඉගෙනීම සහ අනාගත රැකියා වෙළෙඳපොළේ අවශ්‍යතා අතර පවතින පරතරය විසඳීම සඳහා බහුවිධ උපාය මාර්ගයක් අත්‍යවශ්‍ය වේ.

    6. නිගමනය

    මෙම වාර්තාව මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය තුළ පවතින මතුපිට ඉගෙනුමට ඇති ප්‍රමුඛතාවය සහ අනාගත AI මෙහෙයවන රැකියා වෙළෙඳපොළේ ඉල්ලුම අතර පවතින විශමතාවය පිළිබඳව සවිස්තරාත්මක විශ්ලේෂණයක් ඉදිරිපත් කර ඇත. මෙම නොගැලපීම පුද්ගලයන්ට සහ ජාතියට ඇති කළ හැකි අහිතකර බලපෑම් මෙහිදී සාරාංශ කර ඇත. මෙම පරතරය පියවීම සඳහා දැනට ක්‍රියාත්මක වන සහ අනාගත අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණවල වැදගත්කම නැවතත් අවධාරණය කරනු ලැබේ. උපායමාර්ගික හා අඛණ්ඩ අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ තුළින් අනාගතයට සූදානම් ශ්‍රම බලකායක් වර්ධනය කිරීමේ හැකියාව ශ්‍රී ලංකාවට පවතින බව පවසමින් මෙම වාර්තාව අවසන් කරමු.

    වගු:

    වගුව 1: කුසලතා සංසන්දනය – වර්තමාන අධ්‍යාපන ක්‍රමය සහ අනාගත රැකියා වෙළෙඳපොළ (4 කොටස)

    කුසලතා කාණ්ඩයවර්තමාන ශ්‍රී ලංකා අධ්‍යාපන ක්‍රමයේ අවධාරණයඅනාගත AI මෙහෙයවන රැකියා වෙළෙඳපොළේ අවශ්‍ය කුසලතා
    සංජානන කුසලතාමතක තබා ගැනීම, අවබෝධ කර ගැනීමවිවේචනාත්මක චින්තනය, ගැටළු විසඳීම, නිර්මාණශීලීත්වය
    තාක්ෂණික කුසලතාමූලික විද්‍යාත්මක දැනුමAI මූලිකාංග, විශාල දත්ත විශ්ලේෂණය, සයිබර් ආරක්ෂාව
    මෘදු කුසලතාඅනුවර්තනය වීමේ හැකියාව, නම්‍යශීලී බව, කණ්ඩායම් වැඩ

    වගුව 2: ශ්‍රී ලංකාවේ යෞවන විරැකියා අනුපාත (2020-2024) (4 කොටස)

    වර්ෂය1 කාර්තුව2 කාර්තුව3 කාර්තුව4 කාර්තුවවාර්ෂික සාමාන්‍යය
    202026.827.725.925.726.53
    202128.130.024.223.826.53
    202219.223.823.824.522.83
    202322.425.823.420.222.95
    202420.625.421.8

    වගුව 3: අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා ප්‍රධාන නිර්දේශ (5 කොටස)

    ප්‍රතිසංස්කරණ ක්ෂේත්‍රයවිශේෂිත නිර්දේශඅදාළ තොරතුරු මූලාශ්‍ර අංක
    විෂය නිර්දේශයව්‍යාපෘති පදනම් කරගත් ඉගෙනීම ඒකාබද්ධ කිරීම, කුසලතා පදනම් කරගත් ඉගෙනීම අවධාරණය කිරීම4
    ඇගයීම් ක්‍රමඅවසාන විභාග මත ඇති යැපීම අඩු කිරීම, ආකෘතිමය ඇගයීම් අවධාරණය කිරීම2
    ගුරු පුහුණුවඩිජිටල් අධ්‍යාපනය පිළිබඳ අඛණ්ඩ වෘත්තීය සංවර්ධනය සැපයීම4
    කර්මාන්ත සහයෝගීතාවයවිෂය නිර්දේශ අදාළත්වය සහතික කිරීම සහ සැබෑ ලෝක අත්දැකීම් සිසුන්ට ලබා දීම සඳහා කර්මාන්ත සමඟ ශක්තිමත් හවුල්කාරිත්වයන් ඇති කිරීම6